Trójkąt dramatyczny Karpmana w miejscu pracy i społeczności – jak go unikać?
Czy słyszałeś kiedyś o trójkącie dramatycznym Karpmana? Znasz ludzi, którzy dają od siebie więcej, niż są w stanie otrzymać? A może sam czujesz się jak “Wybawca”? Wybawca to jedna z trzech kluczowych ról w trójkącie dramatycznym, który jest koncepcją ilustrującą role przyjmowane przez ludzi. Nie dotyka tylko relacji rodzinnych, czy między przyjaciółmi, ale taka gra psychologiczna jest również zauważalna w sferze pracy. Czym jest Trójkąt Dramatyczny Karpmana i jak unikać go w miejscu pracy i społeczności?
Co to jest Trójkąt Dramatyczny?
Twórcą trójkąta dramatycznego jest Stephen Karpman. Celem opracowanej przez niego koncepcji jest zastanowienie się nad jednym ze sposobów odgrywania przez ludzi ról w związkach. Początkowo trójkąt dramatyczny był zaprojektowany do omawiania relacji osobistych, jednak można wykorzystywać go również do opisywania relacji w miejscu pracy. Trzy kluczowe role opisane przez Karpmana to: Wybawca, Prześladowca i Ofiara. Poruszanie się po tak skonstruowanym trójkącie polega na naprzemiennym wchodzeniu w każdą z jego trzech ról.
PRZEŚLADOWCA
Prześladowca w trójkącie dramatycznym jest nakierowany na zaspokajanie własnych potrzeb i działa w taki sposób, by przede wszystkim osiągnąć korzyści dla samego siebie. Wyróżniamy tutaj Prześladowcę Aktywnego, który celowo realizuje swoje potrzeby kosztem innych, oraz Biernego Prześladowcę, obniżającego znaczenie innych osób przez różnego rodzaju zaniedbania. Jest jeszcze Prześladowca Odwetowy, którego intencją jest ukaranie kogoś. Prześladowca w trójkącie dramatycznym buduje swoją pozycję poprzez prześladowanie, atakowanie, poniżanie i umniejszanie znaczenia innych ludzi.
Prześladowca w miejscu pracy – Prześladowcą w miejscu pracy jest osoba, która bezkompromisowo i ostro krytykuje wszelkie decyzje i kompetencje innych pracowników oraz decyzje szefa i firmy.
OFIARA
Ofiara to najbardziej pasywna osoba w trójkącie dramatycznym, która bardzo często rozpoczyna samo wejście do niego. Nie posiada umiejętności rozwiązywania problemów, ma nawet nadzieję, że ktoś rozwiąże problem za nią. Sama nie wierzy w jakiekolwiek swoje umiejętności. Ofiara bardzo łatwo poddaje się rzeczywistości i często głośno manifestuje swoje krzywdy, wzbudzając przy tym poczucie winy u innych ludzi. Cierpienie ofiary jest prawdziwe lub potencjalne. Ma tendencję do wchodzenia i trwania w trudnych relacjach z innymi ludźmi, nawet stosującymi przemoc wobec niej oraz do przekonania, że nie może być szczęśliwa, dopóki ktoś inny czegoś nie zrobi, nie zmieni się (np. przestanie pić).
Ofiara w miejscu pracy – Ofiarą może być osoba, która ciągle narzeka na szefa, żali się innym, jak ciężko jest się z nim dogadać lub jak wiele obowiązków musi przyjmować na siebie. Widzi same negatywy i nie potrafi rozwiązać problemu.
WYBAWCA
Czy znasz osoby, które ponad swoje potrzeby przekładają potrzeby innych ludzi? To właśnie takie osoby wchodzą w trójkącie dramatycznym w rolę Wybawcy, który ma skłonność do poświęcania się. Wybawca ratuje innych, by podbudować siebie, choć często są szczerze przejęci sytuacją Ofiary. To właśnie ta rola w trójkącie dramatycznym odpowiada za rozwiązywanie problemów, czego nie potrafi zrobić Ofiara. Wybawca często wyręcza innych w różnych sytuacjach, podejmuje decyzje za inne osoby, czasem wydaje rozkazy. W ten sposób udowadnia Ofierze bezradność i nieudolność, a co za tym idzie – uzależnia ją od siebie.
Wybawca w miejscu pracy – Wybawca w miejscu pracy chce zaprezentować się najlepiej z każdej strony. Boi się asertywności i stawiania granic. Wykonuje wszystkie zadania jak najlepiej i często bierze na siebie najbardziej czasochłonne projekty. Jest “wygodny” dla reszty pracowników, bo zawsze można na niego liczyć i zlecić dodatkową pracę.
UNIKAJ TRÓJKĄTÓW! – CZYLI JAK TO ZROBIĆ W PRAKTYCE?
Trójkąt dramatyczny Karpmana ma ogromny wpływ na relacje i niesie za sobą ogrom niebezpieczeństw. Czy potrafisz przypomnieć sobie sytuacje, w których ktoś wypominał Ci udzieloną przysługę? Lub gdy się poświęciłeś mocno dla jakiejś sprawy i nie zostało to w żadnym stopniu docenione? Być może sam byłeś uwikłany w tamtym czasie w trójkąt dramatyczny lub ktoś próbował Cię do niego wciągnąć.
Wydostanie się z trójkąta dramatycznego nie jest łatwą sprawą, ponieważ rzadko kiedy ktoś zdaje sobie sprawę, że wszedł w schemat – prześladowca – ofiara – wybawiciel, przyjmując naprzemiennie różne role.
Pierwszym krokiem do wydostania się z trójkąta jest uświadomienie sobie, że się w nim znajdujesz i jaką rolę pełnisz aktualnie, by móc wybrać najlepsze dla Ciebie rozwiązanie.
Prześladowca – By Prześladowca przestał pełnić rolę kata i opuścił trójkąt dramatyczny, niezbędne jest dla niego rozwinięcie asertywności, której celem jest również osiągnięcie swoich potrzeb i celów, jednakże nie kosztem innych. W pracy oznacza to, by zacząć mówić otwarcie o swoich potrzebach, odmawiać, gdy się na coś nie zgadzasz, negocjować różne rozwiązania z resztą zespołu.
Ofiara – Kluczowe dla Ofiary do skutecznego opuszczenia trójkąta dramatycznego jest nauczenie się rozwiązywania problemów i proszenia o pomoc (oraz szukania innych możliwości w razie, gdyby ktoś tej pomocy odmówił). W miejscu pracy dobrym rozwiązaniem są burze mózgów, które ułatwiają zebranie pomysłów i wspólne znalezienie najlepszego rozwiązania. Ważne dla Ofiary jest też konsultowanie własnych emocji, by nauczyć się panowania nad nimi.
Wybawca – By Wybawiciel był w stanie opuścić trójkąt dramatyczny, powinien nauczyć się unikania niesienia pomocy za każdym razem, nawet gdy Ofiara mogłaby sama podjąć decyzję lub rozwiązać problem. W zdrowej relacji niesiona pomoc zostaje odwzajemniona, a w opisanym trójkącie wychodzi tylko od jednej ze stron, czyli Wybawiciela. Wybawiciel musi ustalić granice niesionego wsparcia, tzn. nie robić tego, gdy nie chce, zaprosić do samodzielnego rozwiązania problemu, nie pomagać bezpośrednio, tylko dać propozycję rozwiązania danego problemu.
Czasem ludzie są tak mocno uwikłani w trójkąt dramatyczny, że nie mają możliwości samodzielnego opuszczenia go. W takim wypadku pomocą może okazać się psychoterapeuta lub coach. Czujesz, że w Twoim życiu zawodowym powielasz schematy trójkąta dramatycznego? Jesteś mało asertywny wobec szefa, wykonujesz więcej obowiązków niż reszta zespołu pozwalając tym samym na wykorzystywanie, a może za wszelką cenę chcesz osiągać zawodowe cele, nie zwracając uwagi na potrzeby innych ludzi? Być może powielasz schematy opisanych tutaj ról nie tylko w życiu zawodowym, ale też prywatnym. Aby skutecznie opuścić tę grę psychologiczną, wymagane jest zajrzenie w głąb siebie i uświadomienie sobie, od kiedy takie sytuacje mają miejsce – możliwe, że już od czasów dzieciństwa wchodzisz w takie relacje z innymi ludźmi.
Czy artykuł Cię zaciekawił? Wydaje Ci się, że masz problem, który został tutaj opisany? Jako zespół PerfectCircle®️ pozwalamy skutecznie wyjść z trójkąta dramatycznego Karpmana. Skontaktuj się z nami, jeżeli czujesz, że potrzebujesz pomocy.
