Czym jest Dynamika Spiralna?

Jeśli szukasz integralnej teorii szczęścia, to właśnie ją znalazłeś.

Dynamika Spiralna, o której jest ten arykuł, tłumaczy, dlaczego ludzie na różnych etapach swojego życia poszukują szczęścia w różnych miejscach, a następnie po znalezieniu tego szczęścia w danym miejscu, kontynuują poszukiwania i odkrywają szczęście na kolejnym etapie własnego rozwoju. W poniższym artykule znajdziesz wytłumaczenie, w jaki sposób tę teorię zbudowano i dlaczego może być ona największym odkryciem, jakiego obecnie poszukujesz.  

Dynamika Spiralna, czyli Spiral Dynamics, to inaczej Teoria Poziomów Wartości lub Teoria Integralna. Jest ona efektem wieloletnich badań profesora psychologii Clare W. Gravesa. Do badań zainspirowało go częste pytanie, jakie otrzymywał od studentów:

“Profesorze Graves: które z psychologicznych teorii, których nas pan uczy są właściwe? Jakiej jednej mamy się trzymać?”.

Na to pytanie profesor nie mógł znaleźć jednej, łatwej odpowiedzi, ponieważ w latach 50tych XX wieku psychologia miała mnóstwo odmian, nie zawsze spójnych ze sobą. Jednak w momencie gdy profesor Graves zaczął zadawać ludziom stosunkowo proste pytanie: “Co jest dla Ciebie ważne w życiu?”, okazało się, że uzyskiwał różne odpowiedzi w zależności od tego, w jakim wieku jest badany, jaką ma płeć, czym się zajmuje i gdzie mieszka. Te różne odpowiedzi, po przebadaniu tysięcy ludzi ułożyły się jednak w jedną, spójną całość. Efektem tego badania była integralna teoria rozwoju człowieka oraz Poziomy Wartości Gravesa.

Integralna Teoria Szczęścia, Teoria Wartości Gravesa, tłumaczy, w jaki sposób różne wartości i ukryta motywacja za wartościami napędzają człowieka do rozwoju.

Graves opracował integralną koncepcję rozwoju człowieka udowadniając ją zarówno w rozwoju każdego człowieka: od niemowlaka po staruszka, jak i z antropologicznego punktu widzenia od początków istnienia człowieka, po czasy współczesne. W graficznej formie ta Teoria Poziomów Wartości przyjęła model podwójnej spirali – helisy.

Dzieło jego pracy zostało chwilowo zatrzymane z powodu przedwczesnej śmierci profesora, jednak jest ciągle kontynuowane przez jego kolejnych uczniów – dr. Dona Edwarda Becka oraz Christophera Cowana, którzy skrócili nazwę metody i badania do Spiral Dynamics, w języku polskim nazywanej Dynamiką Spiralną. Na świecie spopularyzował ją w wielu swoich książkach Ken Wilber, a w Polsce Marek Wzorek w książce „Od hierarchii do turkusu, czyli jak zarządzać w XXI wieku” – dwa rozdziały poświęcił eleganckiemu oraz jasnemu wytłumaczeniu podstaw i przykładów tej teorii.

Czym jest Dynamika Spiralna, jak można ją wykorzystywać oraz jakie są poszczególne poziomy tego modelu?

Czym jest Dynamika Spiralna?

Dzięki założeniom Dynamiki Spiralnej jesteśmy w stanie zrozumieć, dlaczego myślimy i zachowujemy się w określony sposób, oraz dlaczego inni ludzie robią to inaczej. Teoria Wartości Gravesa daje nam odpowiedź na to, w jaki sposób rozwijamy się jako jednostki, organizacje oraz społeczeństwa oraz w jaki sposób zmieniają się poziomy naszej świadomości. Metoda ta może być używana w różnych obszarach, jak coaching, rozwój człowieka, edukacja, kultura, biznes, relacje międzyludzkie czy nawet ekonomia. Dynamika Spiralna określa 8 poziomów rozwoju ludzkiej świadomości, które określa się terminem vMeme – poziomy te są dostępne dla każdego; to znaczy, że każdy z nas może się znaleźć na określonym poziomie własnego rozwoju, ale jednak nie każdy to robi. Wszystko zależne jest od takich czynników, jak decyzje życiowe, które podejmujemy, czy i czego się uczymy, co robimy, ludzie, z którymi mamy kontakt, praca, społeczeństwo oraz państwo, w jakim żyjemy. To dr Don Edward Beck oraz Christopher Cowan do stworzonego modelu opracowali kolory poszczególnych poziomów, przez co jest on dzisiaj znacznie łatwiejszy w odbiorze. 

W jaki sposób powstawały poszczególne poziomy wartości? Ludzie od dawnych czasów zmagali się z różnego rodzaju problemami, warunkami życiowymi czy wyzwaniami. Każdy taki poziom, w którym akurat znajdował się człowiek wymagał określonego sposobu myślenia, działania i dostosowania się. W ten sposób tworzą się nowe poziomy rozwoju oraz szczęścia człowieka. Przemiany te wynikają ze zwiększenia świadomości zachodzących w nas samych oraz w świecie zmian. Każdy kolejny poziom to nowe szanse, problemy i wyzwania, które “wymuszają” umiejętność rozwiązania ich i sprawiają, że z każdym nowym poziomem zmieniają się nasze wartości, dzięki innej perspektywie, która tworzy się w naszym umyśle. Właśnie w taki sposób następuje rozwój człowieka. Przejdźmy więc przez poszczególne poziomy vMeme i kolory, by móc lepiej zrozumieć koncepcję Dynamiki Spiralnej.

Źródło: Marek Wzorek – “Od hierarchii do turkusu, czyli jak zarządzać w XXI wieku” 

Dynamika Spiralna: poziomy i ich nazwy, kolory oraz orientacyjny czas rozwoju

KOLOR BEŻOWY – PRZETRWANIE – 100 000 LAT TEMU

Pierwszy poziom wartości Gravesa jest charakterystyczny dla początków ludzkości, a jego kluczową wartością jest przetrwanie. Ludzkie zachowania określają zmysły i instynkty, takie jak głód, pragnienie, prokreacja. Najważniejsze jest utrzymanie życia i “odbijanie zagrożeń” – poziom ten więc nie obejmuje pojęć jak poczucie szczęścia czy spełnienia.  Człowiek na tym poziomie nie jest świadomy tego, że myśli.

Przez ten sam okres przechodzą niemowlęta zaraz po urodzdniu. Potrzeba przetrwania jest kluczową potrzebą.  

Kiedy uaktywnia się ten poziom wartości u dorosłego i współczesnego już człowieka? W momencie zagrożenia, jak np. przy zbiorowej panice, w trakcie powodzi, w sytuacjach, w których uaktywnia się potrzeba przetrwania i zachowania życia. 

KOLOR FIOLETOWY – MAGIA, DUCHY, PLEMIONA – 50 000 LAT TEMU

Następny poziom Dynamiki Spiralnej wynika z poprzedniego i ujawnia potrzebę przynależności do grupy, która może dać człowiekowi poczucie bezpieczeństwa i ochronę. To powoduje początek powstawania plemion i łączenia się w grupy. Zaczynają się tworzyć rytuały i obrzędy, by wyjaśniać zjawiska przyrodnicze, które są jeszcze czymś obcym, magicznym dla człowieka. Ważna na tym etapie jest tradycja, plemię, rodzina i szacunek do starszych. Może pojawić się opór i strach przed zmianami z powodu silnego przywiązania do tradycji.  

Kiedy uaktywnia się ten poziom wartości? Zauważyć go można w procesie budowania relacji z rodziną, ale również w drużynach sportowych, które mają trochę formę “plemienia”.

KOLOR CZERWONY – ZDOBYWANIE I SIŁA – 10 000 LAT TEMU 

Czerwony kolor w modelu Spiral Dynamics oznacza zupełny egocentryzm i skupienie się na własnym “ja” oraz zdobyciu władzy. Człowiek na tym etapie postanawia odzyskać swoją indywidualność i za wszelką cenę postanawia zdobyć to, co chce, by zaspokoić swoje potrzeby. 10 000 lat temu był to czas podbijania świata przemocą przez ludzi, którzy chcieli zdobyć władzę. Najważniejsza na tym poziomie jest siła.

Kiedy uaktywnia się ten poziom wartości? Podczas wojny, wśród dyktatorów, w sytuacjach, w których człowiek jest w stanie zabić drugiego człowieka. Ale czerwony poziom można zauważyć też wśród dzieci, które próbują zdominować rodziców i zdobyć to, co chcą “wymuszając” i wpadając w furię.

KOLOR NIEBIESKI – WIARA, POSŁUSZEŃSTWO, HIERARCHIA – 5 000 LAT TEMU

Następny poziom spirali określa kolor niebieski. Na tym poziomie jest tylko jeden właściwy sposób na zrobienie czegoś – wszystko inne jest złe. Różne rzeczy dzieli się na dwa bieguny: białe lub czarne, dobre i złe, nie ma niczego “pośrodku”. Ludzie mają być posłuszni, wierzyć w Boga i jedyną absolutną prawdę. Ten poziom z jednej strony jest mało elastyczny, strukturalny i narzuca dużo ograniczeń, z drugiej zaś jest przewidywalny i może zapewnić stabilny rozwój.

Kiedy uaktywnia się ten poziom wartości? Przy potrzebie ułożenia chaotycznych procesów odziedziczonych po etapie czerwonym. Występuje w bardzo mocno hierarchicznych organizacjach, które mają mnóstwo reguł, nakazów, gdzie ludzie często są podporządkowani swojemu szefowi, on kolejnemu szefowi, kolejny szefowi szefa, na następnie głównemu przywódcy, prezesowi lub papieżowi.

Dynamika Spiralna: dochodzimy do czasów nowożytnych

KOLOR POMARAŃCZOWY – MOBILNOŚĆ, INDYWIDUALIZM, KONSUMPCJONIZM – 1 000 LAT TEMU

Porządek narzucony przez poprzedni poziom wartości ponownie powoduje chęć wybicia się jako indywidualna jednostka. Tym razem dochodzą do tego konsumpcjonizm, materializm, wzrost gospodarczy (rewolucja przemysłowa i technologiczna). Człowiek uważa tutaj, że to rzeczy materialne go określają i chce zdobyć wszystko, co jest najlepsze i najdroższe. Dobrą stroną poziomu pomarańczowego jest postęp i innowacyjność. Na tym poziomie ludzie mogą być jednak chciwi, zachłanni i być w stanie poświęcić bardzo wiele, żeby zdobyć upragnione przez siebie rzeczy materialne, które mimo wszystko nie są w stanie zapewnić szczęścia czy spełnienia i cieszą tylko przez chwilę.

Kiedy uaktywnia się ten poziom wartości? Widoczny jest on obecnie wśród wielu ludzi. Uaktywnia się w okresie dorastania, w wieku osiągania dorosłości. Objawia się potrzebą zbierania różnego rodzaju gadżetów, telefonów, komputerów, samochodów. 

KOLOR ZIELONY – CZŁOWIECZEŃSTWO, WOLNOŚĆ I KONSENSUS – 150 LAT TEMU

Poziom Zielony to ten, dzięki któremu znów człowiek, jak i organizacja lub ludzkość zaczyna zauważyć potrzeby innych oraz otaczającego nas świata. Kluczowe wartości, które tutaj znajdziemy to harmonia, równość, empatia i tolerancja. Skupia się też w dużej mierze na ekologii, choć nie znajduje gotowych rozwiązań dla problemów systemowych. Ten poziom chce zapewnić dobro ogółu i równość wszystkich ludzi, co powoduje ponowne odejście od hierarchii i od myślenia jako jednostka, a bardziej jako “wszyscy ludzie”.

Kiedy uaktywnia się ten poziom wartości? Ujawnia się na poziomie człowieka posiadającego rodzinę, dzieci, myślącego o innych. Można go znaleźć m.in. u pracowników w organizacjach zajmujących się ekologią.

KOLOR ŻÓŁTY – ELASTYCZNOŚĆ, ZŁOŻONOŚĆ, WSPÓŁZALEŻNOŚĆ – 50 LAT TEMU

Jest to pierwszy poziom wartości w Dynamice Spiralnej, który jest świadomy wszystkich poprzednich jak i następnych poziomów (nie było to możliwe na poprzednich etapach wartości) i będzie starał się z nich korzystać. Wartością, która w pełni oddaje sens tego poziomu jest umiejętność podejmowania szybkich decyzji z wzięciem pod uwagę długoterminowej perspektywy. Jest to konieczne do wyeliminowania problemów poprzednich poziomów i wdrożenia w nowy sposób poprzednich wartości. Kolor żółty wiąże się ze zwiększonym poziomem kreatywności i większą liczbą pomysłów, jakie ludzie mają na tym poziomie świadomości. W dalszym ciągu ważne jest zachowanie harmonii, ale na tym etapie harmonia ta ma być zachowana wraz ze świadomością wszystkich poprzednich etapów – mogą one wtedy wykorzystywać swoje dobre strony.

Kiedy uaktywnia się ten poziom wartości? M.in. w procesach coachingowych, na warsztatach pobudzających kreatywne myślenie. Występuje wśród muzyków jazzowych, malarzy, artystów, aktorów – szczególnie teatrów improwizowanych.

KOLOR TURKUSOWY – HOLIZM, GLOBALIZM, EKO-ŚWIADOMOŚĆ – 30 LAT TEMU

Bardzo mało ludzi znajduje się na tym poziomie Dynamiki Spiralnej. Jego głównym założeniem jest traktowanie całej planety jako jednego, wielkiego organizmu, w którym każdy element jest tak samo ważny (co wyklucza poczucie, że człowiek jest najważniejszą istotą na świecie). Kluczowe wartości dla tego świata to: empiryzm, duchowość, holizm, harmonia, świadomość zbiorowa. Ten świat działa na meta-poziomach, przyjmuje globalny punkt widzenia, widzi wszystkie możliwe wewnętrzne połączenia.

Kiedy uaktywnia się ten poziom wartości? Tylko w momencie przejścia przez wszystkie poprzednie poziomy i poczucia swojego “ja” jako części większej, świadomej całości i globalnych sieci. 

Źródło: www.loosetooth.com

Dynamika Spiralna. Jak zrozumienie Spiral Dynamics pomaga w bardziej świadomym życiu?

Dynamika spiralna pozwala nam na zrozumienie, na jakim etapie życia jesteśmy. Jest to rewelacyjne narzędzie dla coachów oraz osób pomagających w rozwoju innych ludzi, zespołów, organizacji oraz społeczności, jeśli je dobrze znają. Ze względu na to jednak, że teoria i metoda jest łatwa tylko na pierwszy rzut oka, ludzie zazwyczaj nie są świadomi poziomu wartości, który jest dla nich najczęściej występujący i to z tego względu najlepiej jest skorzystać z usług coacha, który zna tę metodę i odnosi sukcesy w skutecznej transformacji swoich klientów w przeprowadzeniu przez zmiany życiowe. Takich coachów znajdziesz z łatwością w zespole PerfectCircle. 

Rozumienie mechanizmów działania Dynamiki Spiralnej pomaga szybciej przechodzić przez zmiany oraz wypracowywać nowe przekonania, umiejętności oraz nawyki. Określony etap Dynamiki Spiralnej, na którym jest człowiek powiązany jest z pewnymi przekonaniami, określonym sposobem myślenia i sposobami podejmowania decyzji. Wszystko to jest powiązane z określonymi wartościami i zachowaniami przypisanymi do konkretnych kolorów spirali. Warto przy tym pamiętać, że wchodzenie na kolejne poziomy nie oznacza, że poprzednie znikną. One zostaną zintegrowane z następnym etapem i poszerzą Twoją perspektywę i myślenie, dzięki czemu będziesz mieć większe poczucie spełnienia, szczęścia, wolności przy wybieraniu i dokonywaniu określonych decyzji i zachowań. Przy czym dopiero wejście na siódmy poziom spirali pozwala zdobyć świadomość związaną z poprzednimi poziomami i pozwala zrozumieć ich wartości (co wykluczają poziomy 1-6, skupione tylko na własnych wartościach i przekonaniach). 

Twórcy teorii Dynamiki Spiralnej dowiedli, że operowanie poszczególnymi barwami spirali pomaga w łagodzeniu, a nawet usuwaniu konfliktów międzyludzkich. Beck i Cowan nie utożsamiają poziomów z konkretnym człowiekiem, ale raczej z konkretną sytuacją lub etapem życiowym, w którym on się znajduje. Jak pisze Marek Wzorek w książce “Od hierarchii do turkusu, czyli jak zarządzać w XXI wieku”: “poziomy wartości Gravesa są kontekstowe. Podobnie jak mamy różny zestaw zachowań w różnych sytuacjach, tak samo różne wartości mogą być dla nas ważne w różnych okolicznościach. Inny poziom dynamiki spiralnej możemy reprezentować w sytuacji zagrożenia, a inny, gdy jesteśmy w stanie zadowolenia i głębokiego spokoju.” Co ciekawe, taka idea pozwala nam zrozumieć, że wojny, konflikty i problemy tego świata nie wynikają z różnic rasowych, ekonomicznych czy religijnych między ludźmi – ale wynikają one z różnicy poziomów wartości.

Dokładnie w taki sam sposób mechanizmy Dynamiki Spiralnej można zaobserwować w firmach i organizacjach. W nich po prostu dobrali się ze sobą ludzie o podobnych wartościach. Ludzie Ci zaczynają tworzyć organizacje czerwone, pomarańczowe, zielone lub turkusowe, które charakteryzują się konkretnymi cechami i tworzą konkretną kulturę organizacyjną, ale to już temat na kolejny artykuł, a najwięcej na ten temat znajdziesz w książce “Od hierarchii do turkusu, czyli jak zarządzać w XXI wieku” którą możesz w naszym sklepie tutaj lub w innych dobrych księgarniach np. OnePress lub Empik.

#DynamikaSpiralna #SpiralDynamics #IntegralnaTeoria #IntegralnaTeoriaSzczęścia #IntegralTheory #PoziomyWartościGravesa